MALİYET HESABININ TANIMI VE ÖNEMİ

Günlük ihtiyaçlarımızı karşılamak için kullandığımız bütün malların kullanıma hazır hale gelmeleri için bir maliyet bedeli vardır. Mal veya hizmet üretenler maliyet elemanlarını bilmedikleri veya eksik bildikleri zaman işletmelerinin devam etmesi zorlaşır. Bir müddet yüksek karlar elde edebilirlerse de zaman içinde iflas ederler. Üreticilerin maliyetin unsurlarını bilmek yanında, maliyeti düşürücü etkenler hakkında da bilgi sahibi olmalıdırlar. Günümüzde her türlü mal ve hizmeti devamlı bir şekilde satabilmenin ilk şartı; kaliteli ve ekonomik oluşuna bağlıdır.
Maliyet: Bir mal veya hizmete sahip olmak için, o mal veya hizmetin ortaya konulabilmesi için harcanan dolaylı ve dolaysız harcamaların toplamına maliyet denir.

MALİYETE ETKİ EDEN FAKTÖRLER
1- Hammadde: Her üretim faaliyeti tabiattan elde edile maddeler ve tabiat kuvvetleri ile elde gerçekleştirilir. Bu bakımdan yer altı ve yer üstü kaynakları; madenler, ormanlar, toprak, hava. güneş, üretimin gerçekleşmesine kaynak oluştururlar. Topraktan demir filizi,(cevher) pamuktan iplik, şeker pancarından şeker üretilmesi hammaddeye örnektir.
2- Yardımcı Maddeler: Mamul (yapılmış) malzemelerin yapısında bulunsun veya bulunmasın üretim yapabilmek için kullanılan diğer maddelerdir. Örnek: pamukta kullanılan boya, kömür üretmede kullanılan makine, demir üretmek için kullanılan kömür yardımcı maddelerdir.
3- İşçilik: Üretimin gerçekleşmesi için insanların yaptıkları beden ve beyin faaliyetleri için ödenen ücretlere işçilik denir.Maliyet üzerinde iki çeşit işçilik bulunur.
a) Direkt işçilik: Malın üretimi için sarf edilen ücret ve üretim zamanın çarpımı ile bulunabilen işçiliktir.
b) Endirekt İşçilik: Üretilenmal üzerinde olmayan, işletme faaliyetlerinde ödenen ücretlerdir. Taşıma, temizlik, güvenlik ücretleri gibi.
4- Genel Giderler: İşletme faaliyetlerini devam edebilmesi için yapılan, aydınlatma, ısıtma, taşıma, haberleşme, kırtasiye, vb. için yapılan harcamalardır.
5- Amortismanlar: İşletmenin üretim yapabilmesi için birtakım makine araç ve gereçler kullanılır. Kullanılan bu araç gereçler zamanla yıpranır ve ekonomik ömürlerini tamamladıkları zaman kullanılamazlar.Bundan dolayı üretimin maliyetinde kaybolan bu sermaye için malın fiyatına eklenen miktara amortisman denir.
6- Bakım ve onarım Giderleri: Üretimde kullanılan makine araç gereçlerin belirli sürelerde bakımları yapılır, zaman zaman da arızalanırlar bu masraflar maliyete eklenir.
7- Genel İşletme Giderleri: Üretilen malın üzerinde görülmeyen ancak işletmenin faaliyeti içinde yapılan masraflardır. Kira ve sigorta giderleri gibi.
Yukarıda yazılı maliyete etki eden faktörler direkt ve endirekt giderler olarak sınıflandırılır. Direkt masrafların ürünün maliyetine ne kadar etki ettikleri hesaplamalarla belirlenir. Endirekt masraflar belli dönemlerde uygun biçimde üretilen mal veya hizmetler üzerine bölüştürülerek eklenir.

MALİYETİ DÜŞÜRÜCÜ ETKENLER
Günümüzde işletmelerin amaçlarına ulaşabilmesi için kuruluş aşamasından başlayarak Maliyet düşürücü etkenleri dikkate alması ve bunları en yi şekilde gerçekleştirmesi gerekir. Maliyeti düşüren etkenler dikkate alınmadığında üretim pahalıya mal olacağından, üretilen mal piyasanın rekabet şartlarında müşteri bulamayacaktır. Bu nedenle maliyeti düşürebilmek büyük önem kazanmaktadır.
1- İşletme yerinin bütün ekonomik faktörler dikkate alınarak doğru seçilmiş olması,
2- Ham ve yardımcı maddelerin kolay ve ucuz temin edilebilmesi,
3- Nitelikli iş gücünün kolay ve ucuz bulunması,
4- İşletme bölgesinde farklı ekonomik imkanların bulunması,(ulaşım enerji,pazar)
5- Üretime ait İthal ve ihraç imkanlarının olması,
6- Altyapının gelişmiş olması(elektrik, su, aydınlatma, ısıtma, imkanları)
7- Üretimde kullanılacak makine araç gerecin bulunması ve onarım imkanının olması
8- Ana ve yan sanayilerden faydalanma imkanlarının olması.

MALİYET ÇEŞİTLERİ
Maliyetin hesaplanması ile ilgili çeşitli yöntemler vardır. Bu yöntemler işletmenin amaçlarına, kullanılan üretim çeşidine, kullanılan maliyet usulüne göre sınıflandırılır.
İşletmenin çalışma şekline göre;
1- Seri yada sürekli maliyet; Bir fabrikanın ara vermeden sürekli olarak üretim yapması halinde hesaplanan maliyeti ifade eder.
2- Parça maliyeti; Bir mal birden fazla atölyeden geçerek tamamlanıyorsa her atölyeden çıkışında hesaplanan maliyetidir. Örnek: Bir otomobilin motor, şasi, karoseri, lastik gibi bölümleri ayrı atölyelerde üretilir montajda birleştirilir ve maliyeti buna göre hesaplanır.
Hesaplama Zamanına Göre Maliyet
1- Ön maliyet; Üretim öncesi yapılan maliyettir.
2- Ara maliyet; İşin bitiminden önce malın üretiminin bir aşamasında hesaplanan
maliyettir.
3 – Son maliyet; İş bitiminden sonra hesaplanan maliyettir.
Hesaplama Şekline Göre Maliyet
1- Tedarik Maliyeti; Üretim için gerekli olan ana girdilerle ilgili ancak bunlar dışında kalan taşıt, sigorta, komisyon gibi giderlerin eklenmesi ile yapılan maliyettir.
2- Endüstriyel Maliyet; üretimde kullanılan malzemeler ile işçilik, amortisman, genel giderlerin eklenerek yapılan maliyettir.
3- Ticari Maliyet; Endüstriyel maliyete ambalaj, reklam gibi giderlerin eklenmesi ile elde edilen maliyettir.
4- Standart Maliyet; Belli bir faaliyet düzeyinde ve belli koşullarda bir mamul ve hizmetin maliyetini oluşturan direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik, ve genel imal giderlerinin bilimsel esaslara göre önceden tespit edilmiş maliyete standart maliyet denir.
Stok Maliyeti
Bilançoda gösterilecek malların hesabı için yapılan maliyettir.Fiili maliyet,Standart maliyet, Ortalama maliyet, İlk giren ilk çıkar. Son giren ilk çıkar gibi metotlarla yapılır.

MALİYET HESABININ YAPILMASI
Mesleğini toplum içinde bağımsız ve tek başına yürütmek yetkisine sahip olan usta, mesleğinin gerektirdiği bilgi ve beceriye sahip olmalıdır. Maliyet hesabı yapabilmek bu konunun önemli bir parçasıdır. Bir meslekteki her sipariş maliyet hesabını gerektirir. Maliyeti hesaplanacak işler için usta mutlaka Teknik Resim bilmelidir. Teknik Resim teknik elemanların çizgi ve şekiller kullanarak anlaştıkları ortak bir dildir. Her mesleğin ayrıca ihtisas gerektiren Meslek Resim konuları maliyet çıkarılmasında önemli bir konudur.
Maliyet çıkarabilmek için yeterli Matematik bilgisine sahip olmak gerekir. Matematik içindeki bazı konular maliyet hesabı ile direkt ilgilidir. Örnek: Dört işlem, Uzunluk ölçüleri, yüzey, alan ve hacim hesapları maliyette kullanılan ham ve yardımcı maddelerin miktar ve tutarlarının bulunmasında önem taşır.
Malzemelerin piyasaya arz, sunuluş şekilleri ustanın uzmanlık alanı içinde olması gereken bir konudur. Örnek; Mobilyacılıkta masif keresteler, sunta ve MDF ler, in ebatları, levha biçimleri, siparişlerde hangi malzemenin kullanılması halinde maliyetin düşeceği, :-):-):-):-)l işlerinde demir ve sacların uzunluğa veya kalınlığa göre miktarın kaç kilogram olduğu önceden bilinmeli veya el altında olan kataloglardan hemen bulunabilmelidir.
Önemli diğer bir konu, o meslek dalında üretimi yapılan ürünlerin malzeme ve ölçü standartlarıdır. Standartlar artık ulusal düzeyde değil Uluslar arası nitelikte düzenlenmektedir. Örnek; imal edeceğiniz bir mobilya ürünü, bir elektrik panosu, bir ev eşyası, veya herhangi bir sanayi ürünü, standarda göre hangi türdeki malzemeden ve hangi ölçülerde yapılmalıdır. Müşteri tercihlerinin ötesinde bu konu standartlarla belirlenmiştir.Çoğu kere standart konusu anlaşmazlık halinde ustanın standartlara uymamış olması nedeni ile hukuken ustayı maddi manevi sorumluluk altına koyar.
Maliyet hesaplarında diğer bir konu,Kalite, Toplam kalite yönetimi ve Kalite / Maliyet ilişkileri konusudur.
Kalite Piyasada var olabilmenin, mesleki faaliyetlerine devam edebilmenin birinci şartı haline gelmiş bir konudur. Ustalar bu konularda da kendilerini mümkün olabildiği kadar yetiştirmelidir.

ÖRNEK BİR GENEL MALİYET HESABI
SORU:25X25X1mm. lik profil borudan standart sandalye imal edilecektir.Sandalye oturma tablası ve sırt dayama tablası siparişle yaptırılacaktır. Standart sandalyenin iskelet kısmının maliyetini hesaplayınız?

CEVAP:
St. Sandalyenin yapımında kullanılacak direkt malzeme listesi:
Malzemenin adı Miktarı Birim Fiyatı Tutarı
25×25x1mm. profil boru………………………….6.5 mt. 5………………….32.50 YTL.
2.5 mm. Elektrot…………………………………… ……5 Ad x 5………………….0.25 “
Cıvata…………………………………….. ……………….10 Ad.x 5………………… 0.50 “
Astar Boya………………………………………. ……..1/5 kg.x 10…………………2.50 “
Yağlı Boya………………………………………. ………1/5kg.x 10…………………2.50 “
Cıvata ¼” ………………………………………….. …….8 Ad.x 25………………..4.00 “
Sandalye tablası( hazır alınacak)………………….1 Ad.x 7.75……………..7.75 “
Malzeme toplamı……………………………………. ………………………………..50.00 YTL.
Genel Giderler (elektrik + aydınlatma + temizlik ) vb. %2……………..1.00 “
Ara Toplam…………………………………….. ……………………………………….51.00 “
Amortisman…………………………………. ………………………..% 5…………….2.55 “
Ara Toplam…………………………………….. ………………………………………53.55 “
Kar……………………………………….. ……………………………..% 25………….14.45 “
GENEL TOPLAM…………………………………….. …………………………….68.00 YTL.
68.00 YTL. Sandalyenin satış fiyatıdır.
Üretilen malın özelliğine göre genel giderlerin % oranı değişebilir,
Amortisman, üretimin özelliğine göre % 1 ile % 100 arasında değişebilir,
Kar oranı piyasa arz – talep oranına göre gerçekçi bir % ile tespit edilebilir.